Dziś mielecki Rynek tętni życiem – kawiarnie, fontanny, gwar rozmów i turystów. Ale mało kto wie, że jeszcze kilkadziesiąt lat temu był to… cmentarz. To właśnie tutaj, w samym sercu miasta, spoczywali żołnierze Armii Czerwonej polegli w 1944 roku. Historia tego miejsca kryje w sobie niejedną tajemnicę.
Historia mieleckiego Rynku sięga aż 1470 roku. Plac zaprojektowano na planie prostokąta o wymiarach około 100 na 87 metrów, z ratuszem, kramami i jatkami. Był to prawdziwy ośrodek handlu i spotkań mieszkańców.
Centrum Mielca
Po wielkim pożarze w 1900 roku, który strawił drewnianą zabudowę, wprowadzono zakaz budowy drewnianych domów. Odtąd rynek zyskał swój murowany charakter. Aż do lat 30. XX wieku odbywały się tu targi i jarmarki, podczas których handlowano zwierzętami i żywnością.
Na terenie dzisiejszego Rynku w Mielcu, dawniej znanego jako plac gen. Karola Świerczewskiego, po wojnie urządzono cmentarz wojenny.
Spoczywali tu żołnierze, którzy zginęli podczas ciężkich walk o Mielec w sierpniu 1944 roku, gdy miasto zdobywały oddziały 1 Frontu Ukraińskiego Armii Czerwonej wspólnie z Armią Krajową.
Cmentarz na Rynku
6 sierpnia 1944 roku Armia Czerwona wkroczyła do Mielca w ramach ofensywy 1 Frontu Ukraińskiego. Niemieckie wojska, pod naporem radzieckich natarć wycofały się w stronę Wisłoki.
Walki o miasto i okoliczne wsie pochłonęły życie tysięcy żołnierzy. Ciała początkowo grzebano w prowizorycznych mogiłach – również na Rynku.
Wkrótce rozpoczęła się okupacja sowiecka, a wraz z nią – represje wobec AK i ludności cywilnej.
Ekshumacja
W 1948 – 49 roku rozpoczęto akcję ekshumacyjną, w wyniku której 26 zidentyfikowanych oficerów przeniesiono na cmentarz sowiecki.
Pochowano tam 2291 żołnierzy, w tym 870 zidentyfikowanych. W sumie przy ulicy Wolności, na terenie o powierzchni 80 arów utworzono 120 mogił, z czego 84 to mogiły zbiorowe.
W 2015 roku z cmentarza usunięto pomnik z czasów PRL, który następnie trafił do Muzeum PRL-u w Rudzie Śląskiej. Decyzja ta wywołała wtedy sprzeciw strony rosyjskiej, jednak w Polsce była częścią szerszej debaty o sposobie upamiętniania historii XX wieku.
Mieleckie nekropolie
Poza cmentarzem sowieckim, w Mielcu znajdują się też inne ważne miejsca pamięci.
Cmentarz parafialny przy ul. Sienkiewicza – powstały w XIX wieku, miejsce spoczynku zasłużonych mielczan, ofiar okupacji, żołnierzy wyklętych i pracowników PZL.
Cmentarze żydowskie – stary przy ul. Jadernych i nowy przy ul. Traugutta – przypominają o bogatej historii społeczności żydowskiej Mielca.
Warstwy historii
Dziś mielecki Rynek to zupełnie inne miejsce – zielone, odnowione, pełne kawiarni, fontann i spacerujących rodzin. Ale mimo to, jego bruk pamięta niejedno dramatyczne wydarzenie.
Kiedy dziś siadamy na ławce w cieniu kamienic i patrzymy na tętniący życiem mielecki Rynek, trudno uwierzyć, że był on cmentarzem.
Mielec, jak wiele polskich miast, nosi w sobie warstwy historii – od średniowiecznego handlu, przez wojenną tragedię, po współczesny blask. Spacerując tam, warto o tym pamiętać.
Bądź pierwszy, który skomentuje ten wpis